Uczęszczają do nich nie tylko polskie dzieci, wśród
uczniów są też Białorusini i Rosjanie. Dwie
działające na Białorusi szkoły z polskim językiem
nauczania – w Grodnie i Wołkowysku – cieszą się
niesłabnącym powodzeniem. Jednak projekt zmian
przygotowany przez białoruskie ministerstwo
oświaty może przesądzić o ich losie.
Dwunastoklasowa szkoła w Grodnie przy granicy z Polską
powstała w 1996 r., a trzy lata później otworzyła podwoje
druga podobna placówka – w Wołkowysku, 80 km na południe od Grodna. Obie zbudowano za
pieniądze polskiego podatnika i w obu wszystkie przedmioty nauczane są po polsku.
W szkołach uczy się w sumie ponad 750 dzieci, w każdej są trzy pierwsze klasy. – To świadczy o
tym, że rodzice chętnie oddają dzieci do tych szkół – podkreśla w rozmowie z Polską Agencją
Prasową Andżelika Borys, prezes Rady Naczelnej Związku Polaków na Białorusi nieuznawanego
przez władze w Mińsku.
Wśród uczniów są nie tylko dzieci z rodzin mniejszości polskiej. – Do tych szkół zapisują się i
Rosjanie, i Białorusini. Bardzo często rodzice oddają dzieci do tych szkół, nie znając w ogóle
polskiego. Wiążą z tym jakąś nadzieję na perspektywę europejskiego wykształcenia dla swoich
dzieci – mówi.
Losy absolwentów szkół są różne, ale wielu jedzie na studia do Polski. – Bardzo dużo osób, które
studiowały w Polsce, wróciło i pracuje tu na Białorusi, dużo też zostało. Są również tacy, którzy tu
dostają się na studia – mówi Borys. Część absolwentów zasiliła w obu szkołach szeregi nauczycieli,
których jest obecnie około 90.
Szkolnictwo polskie na Białorusi zaczęło się odradzać dopiero pod koniec lat 80. Po wojnie nie
działała w tym kraju ani jedna szkoła z polskim językiem nauczania. – Ostatnia polska szkoła, im.
Elizy Orzeszkowej, została zamknięta w Grodnie w 1948 r. – podkreśla Borys. – Na Litwie były
zawsze polskie szkoły, a na Białorusi nie. Białoruś to jedyna republika ZSRR, gdzie totalnie
zniszczono szkolnictwo polskie. Język polski był tylko w kościele i w domu.
Dzięki staraniom miejscowych Polaków powstały najpierw klasy polskojęzyczne, a potem szkoły.
Oddając je do użytku, podpisano umowy między Związkiem Polaków na Białorusi a białoruskim
kuratorium oświaty (w przypadku Wołkowyska trzecim sygnatariuszem jest Wspólnota Polska),
gdzie zastrzeżono, że nauczanie wszystkich przedmiotów powinno odbywać się w języku polskim, a
jeśli ten warunek nie będzie spełniony, mienie powinno wrócić do darczyńcy.
Jednak białoruskie ministerstwo oświaty przygotowało właśnie nowelizację Kodeksu Republiki
Białoruś “O edukacji”, zgodnie z którym w szkołach mniejszości narodowych nauczanie
przedmiotów: historia Białorusi, historia powszechna, wiedza o społeczeństwie, geografia oraz
człowiek i świat odbywałoby się w jednym z języków państwowych, czyli po białorusku lub po
rosyjsku. Listę przedmiotów, których nauczanie powinno odbywać się w języku państwowym,
można by dodatkowo poszerzyć “zgodnie z życzeniem uczniów i ich przedstawicieli prawnych
decyzją miejscowego organu wykonawczego i regulacyjnego”.
– Obawiamy się, że status szkół z polskim językiem nauczania zostanie zatracony i można je będzie
porównać do każdej innej szkoły na terenie Białorusi – mówi Borys.
Zwraca uwagę, że pomieszczenia w szkołach „zgodnie z dzisiejszą sytuacją należą do Związku
Polaków uznawanego przez władze”. Gdy w 2012 r. – przypomina – władze oświatowe Grodna
próbowały wprowadzić do szkoły polskiej w tym mieście klasy rosyjskojęzyczne, oficjalny ZPB nie
zabrał w tej sprawie głosu, a plany udaremniono dzięki staraniom rodziców i akcji Związku Polaków
nieuznawanego przez Mińsk.
Również konsul generalny w Grodnie Andrzej Chodkiewicz uważa, że proponowane zmiany w
przepisach to poważny problem, choć według niego największy problem stwarza zapis mówiący, że
egzamin końcowy ma być zdawany w języku państwowym.
– To jest rozwiązanie trochę podobne do rozwiązania na Litwie, które ma wymusić na rodzicach
decyzję, żeby dzieci uczyły się większości przedmiotów w językach państwowych. Bo skoro mają
zdawać egzamin państwowy, czyli maturę, po rosyjsku czy białorusku, to automatycznie wzrośnie
zainteresowanie tym, żeby większość przedmiotów była prowadzona w tych językach, a ta ustawa
dopuszcza, żeby rodzice mogli zmieniać język wykładowy w szkołach mniejszości narodowych –
tłumaczy konsul w rozmowie z PAP.
– Celem budowania tych szkół było odrodzenie szkolnictwa polskiego, w planach było powstanie
wyższej uczelni. Teraz myślę, że o uczelni nie można nawet marzyć, skoro jest niszczona podstawa
– podsumowuje Borys.
Z Mińska Małgorzata Wyrzykowska, Polska Agencja Prasowa
Niepewna przyszłość szkół polskich na Białorusi
